گزارش موزه نفت در مسجدسلیمان (بخش دوم)، اسماعیل فرهادیان

راهبر موزه هاي صنعت نفت

(موزه اکتشاف، حفاری و تولید صنعت نفت ایران در مسجدسلیمان)

توضیح اختر نیوز: مطلب زیر فشرده ای از گزارشات و مکاتبات آقای اسماعیل فرهادیان، برای احداث موزه بین المللی نفت و گاز مسجدسلیمان در مکان های مختلف این شهر که اولین چاه نفت ایران و خاورمیانه در آن احداث شده است. اسماعیل فرهادیان پیشنهاد دهنده و پیگیری کننده پارک موزه بین المللی نفت و گاز مسجدسلیمان است. او که خود فرزند مسجدسلیمان است، کارشناس مخازن زیر زمینی نفت و گاز کشور و دبیر انجمن دوستداران مسجدسلیمان است. فرهادیان از سال 1380 تلاش خود را برای احداث موزه نفت در مسجدسلیمان آغاز کرد که تا به امروز ادامه دارد.

موضوع: تاريخچه پیشنهاد اولیه موزه های نفت در سال 1380

و اقدامات اجرایی موزه های نفت مسجدسليمان تا سال 1399

اسماعیل فرهادیان

کشف نفت وکاوش هفت ساله ودر نهایت با حفاری و به نفت رسیدن چاه شماره یک مسجدسلیمان در سال 1387 خورشیدی (1908 مسیحی) در 112 سال پیش، سرآغاز تجلي علم و اقتصاد و صنایع نفت و گاز در ايران، خاورميانه گردید.

در نتیجه برای صنایع نفت کشور و زادگاه مان، فن آوریها، نوآوری ها و اولین های بسیاری که در ایران و خاورمیانه و حتی تعدادی در دنیا اول هستند را به ارمغان آورد.

اقداماتی چون حفاری چاه اکتشافی نفت و گاز، توسعه مخزن نفت و گاز زیر زمینی، تولید در حجم بالا، احداث خطوط لوله، احداث اولین پالایشگاههای نفت و گاز، فرآورش سیالات، اولین پمپ های فشار افزایی سیالات، انتقال نفت و گاز به پالایشگاه و صدوران و به موازات و متعاقب آن صنایع وابسته پایین دستی و غیر نفتی بسیار زیادی عرضه شده است که همه در کشور ایران و خاور میانه و حتی تعدادی در دنیا جز اولین ها میباشد.

در چند دهه اول کشف نفت و توسعه و تولید از مخزن و چاههای نفت و گا، ابزار، ادوات وتاسیسات بسیاری که تعدادی مختص این صنعت ساخته شده بود، در این صنعت استفاده و تعویض شد. تا سال 1350 طبق قانون نفت هیچ تاسیسات و یا قطعات فنی و قدیمی از محوطه نفت خارج و یا به مزایده نرفت و تنها بطریقی به مردم واگذار میشد که اکنون میشود بنحوی آنها را جمع آوری نمود. در نتیجه تماتم تاسیسات بسیار قدیمی اصلی در انباهای مازاد کارخانجات و یا در جوار کارخانجات و واحد های بهره برداری نگهداری میشد و یا باقی ماند. در نتیجه تمام چاهها تاسیسات کارخانجات و دیگر دست آوردهای باقی ماند که حتی تعدادی نیز در حال کار بودند بعنوان میراث نفت بصورت پراکنده دا داخل یاردهای نفت باقی ماندند.

اما این تاسیسات با قدمت پس از سال 1350 زمان انتقال مديريت نفت كشور از مسجدسليمان به اهواز تا كنون بدليل نبودن برنامه درستی، در حال تخريب، غارت و يا در مزايده ها بفروش رفته است.

در سال 1379 مسجدسليمان بنا به تصویب هییت مدیره وزارت نفت و تایید وزیر محترم نفت جناتب مهندس زنگنه منطقه مسجدسلیمان بزرگ بصورت يكي از شركت هاي پنجگانه بهره برداري تایید تاسيس شد، و متعاقب آن اینجانب که تازه از ماموریت چند ساله مطالعات میدانهای بزرگ نفتی ایران در خارج کشور باز گشته بودم، داوطب شده و بعنوان اولین مدير فني در شرکت بهره برداری نفت و گاز مسجدسلیمان که زادگاه من هم بوده است، مشغول شدم.

 

در بدو ورود در نیمه دوم سال 1379 مدتی را به بررسی همه جانبه تاسیسات و بازدید از واحد های بهره برداری کل منطقه های تحت نظارت شرکت بهره برداری نفت و گاز مسجدسلیمان بزرگ و همه دارایی های فنی وامکانات وابسته به نفت نمودم. در پهنه این شرکت نوپا که حدود 30000 کیلومتر مربع وسعت دارد، تاسیسات پراکنده ای که تعدای به قدمت بیش از 90 سال دیده میشد که در نقاط مختلف اطراف واحد های بهره برداری نه گانه مسجدسلیمان پراکنده بودند. طبق اطلاعات رییس اداره بهره برداری نفت مسجدسلیمان، تا کنون بخش زیادی از این تاسیسات با قدمت برای فروش کیلویی به مزایده گذاشته شده بودند و روانه بازار و ذوب آهن ها شدند و حتی بخشی هم در این همان زمان ورود اینجانب کیلویی 80 تومان در مزایده به فروش رفته بودند. ولی از شانس خوب ما هنوز برندگان مزایده که در اهواز زندگی میکردند بدلیل تعطیلات، شرایط مناسب برای بردن آن تاسیسات و قطعات و تحویل به ذوب آهن را بدست نیاورده بودند.

در نتیجه اینجانب که قبلاً در ماموریت های طولانی خود به کشورهای دیگر شرایطی از موزه های مختلف در آن کشورها دیده بودم با رویت تتمه این تاسیسات با قدمت ذهنم بسیار مشوش شد تا در اولین فرصت طرح پارک موزه های نفت مناسبی را بسان موزه نفتیکه در کشورنروژ ملاحظه کرده بودم، یک طرح جامع موزه های نفت مجازی از این تاسیسات کمیاب در طراحی نموده و ظرف مدت کوتاه (درغیبت مدیرعامل وقت) و تاخیر چند روزه برندگان مزایده تمام تاسیسات قابل استفاده را در همه مناطق شرکت با رنگ زرد علامتگذاری کرده و با همکاری همکاران بسیار خوبم که روسای ادارات بهره برداری، ترابری و روابط و همچنین کارکنان زحمتکش خوب شرکت با چند تریلر تمام تاسیسات علامت گذاری شده را شبانه به یارد بی بیان و تمبی برده و برای آنها نگهبان مامور نمودیم.

سپس اینجانب در تمام وقت تعطیلات و بعد از وقت اداری بر بالای کوههای مشرف به چاه شماره یک و منطقه بی بیان، کارخانه برق تمبی، چاه آف 3، چاه 306 الف گاز ژوراسیک توبزان، چشمه نفت سی برنج رفته طرح اولیه جامعی از برداشتهای خود برای موزهای نفت مسجدسلیمان را بنام پارک موزه نفت بین المللی مسجدسلیمان بر پایه تمام چاهها، کارخانجات و تتمه تاسیسات با قدمت و قدیمی منقول و غیر منقول در تمام پهنه این شرکت بهره برداری نوپا تهیه نمودم و بر حسب اطلاعات بیشتر آنرا تکمیلتر نمودم(طرح جانمایی موزه های نفت مسجدسلیمان در زیز تقدیم میشود).

تاسیساتیکه بخش زیادی از آنها از جمله شیرآلات و اتصالات چاهها و تاسیسات و وسایل دست دوم بسیار قدیمی با قدمت دوبرابر تاسیسات موجود در موزه نفت نروژ قدمت داشتند زیرا در آن زمان تاسیسات قدیمی نفت نروژ 45 سال قدمت داشتند در حالیکه این تاسیسات شرکت مسجدسلیمان، سال ساخت بخش زیادی از آنها بایشتر از 90 سال بود که اخیراً در مزایده هم کیلویی 80 تومان فروخته شده بوند!؟.

متاسفانه این عمل جمع آوری و انتقال این تاسیسات با مخالف شدید و قانونی خریدارن روبرو شد و شاکیان، شکایت اینجانب را به هیات بدوی شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب رسانده بودند و از اینطرف خریداران اینجانب را هم تحدید میکردند.

اینجانب خریداران مناقصه تاسیسات نفت را دعوت کرده و طرح خود را با آنها در میان گذاشتم و خدمتشان عرض کردم که این تاسیسات کهنه و قدیمی اسغاتی میراث نفت و گاز کشور، مردم و حتی دنیا میباشد. شما خودتان باید داوطلب شوید که این تاسیسات برای موزه های نفت استفاده شود و بصورت آهن قراضه به زوب آهن داده نشوند. ما هم نامه میدهیم تا پول و غرامت بشما بازگردد.

کلی با آنها صحبت شد ولی آنها برعکس وقتی متوجه شدند که این تجهیزات و وسایل چه ارزشی دارد، اینجانب را بیشتر تحدید کردند و به هیِات بدوی بیشتر فشار آوردند و هیات بدوی را مجبور کردند تا اینجانب را در جلسه سریع و فوق العاده خواستند.

(متاسفانه مدیر عامل وقت اینجانب هم مطلقاً با این کار پیشنهادی موزه نفت اینجانب موافق نبودند بلکه بسیار مخالف بود و اکیداً گفته بود که حق ندارم در وقت اداری خود را صرف این کار بی ارزش کنم. البته اینجانب از ابتدا تمام کارهای تهیه طرح و اقدامات جمع آوری تاسیسات قدیمی را در تعطیلات و بعد از وقت اداری انجام داده بودم. معذالک ایشان اضافه کاری من را بطور کلی قطع کردند).

در نتیجه قبل از رفتن به جلسه محاکمه هیآت بدوی، موفق شدم تا به دیدار مدیر عامل شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب جناب مهندس شهاب الدین برسم و تماد موضوع را خدمت ایشان عرض کرده و ارزش ان قطعات و تاسیسات را بریشان بازگو و طرح پیشنهادی پارک موزههای نفت خود را به ایشان نشان دادم و تصمیم نهایی را بعهده ایشان گذاشتم.

جالب توجه اینکه جناب مدیر عامل بسیار از این طرح اولیه موزه های نفت مسجدسلیمان خوششان آمد و اقدامات جمع آوری قطعات و تاسیسات با قدمت تاریخ نفت کشور را قبل از خروج از منطقه و جمع آوری آنها بسیار از اینجانب تقدیر کردند. در ضمن پرسیدند مدیرعامل مسجدسلیمان نطرشان چیست؟

((نظر ایشان را خدمت جناب مهندس شهاب الدین مدیر عامل وقت شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب را عرض کردم. ایشان در جواب سری تکان دادند!؟))

در نتیجه از آنجاییکه طبق قانون مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب، مدیر عامل 5 شرکت بهره برداری از جمله شرکت مسجدسلیمان هم بودند، ایشان درجا تلفنی با رِییس هیآت بدوی صحبت کردند و به ایشان گفتند من از آقای فرهادیان خواستم که اقدامات فوق را انجام دهد و ایشان به جلسه تشریف می آورند و خودشان اعلام میکنند طبق قانون، پول خریداران همراه با ضرر و زیانسان پرداخت خواهد شد. همچنین اضافه کردند، این تاسیسات با قدمت بطور غیر قانونی بفروش رفتند و عاملان را به هیات بدوی فرا بخوانید. درضمن دستور داد این تاسیسات و تاسیسات دیگر جمع آوری و در انبارهای و یاردهای یاد شده در مسجدسلیمان حراست نگهداری شوند تا در آینده با تمهیداتی طبق این طرح به معرض بازدید کارشناسان و مردم گذاشته شوند.

خوشبختانه از آن زمان تخریب و غارت تجهیزات با قدمت نفت بسیار کم شده.

طرح پارک موزه پیشنهادی سال 1380 اینجانب پس از پیگیری ها و مشکلات عدیده ای که بر سر راه این طرح بوجود آورده شد، در سال 1383 به تایید وزیر محترم نفت رسید.

و از اواخر همین سال پیرو حكم اوليه وزير محترم، کارهای باز سازی تاسیسات منقول و كارخانجات غیر منقول و همزمان احداث ساختمان اصلی موزه در بی بیان و در جوار این کارخانجات با قدمت شروع شد و کارها تا سال 1388 با تخصص حدود 7 ميليارد تومان ادامه پیدا کرد.

اما در سال 1388 بدلیل کنار رفتن وزیر محترم نفت جناب مهندس زنگنه و نبودن بودجه بسان دیگر پروژهای نفت، کارهای این موزه های نفت نیز معلق شد.

تا اینکه در سال 1392 پس از بازگشت مجدد وزیر محترم نفت جناب مهندس زنگنه و پیگیری و رای زنی اینجانب همراه با فرهیختگانی چون جناب مهندس سروشی و جنا دکتر فرشید خدادادیان و بازنشستگان نفت و دلسوزان فرهنگی مسجدسلیمان، خدمت جناب وزیر، موفق به جلب مجدد نظر ایشان به پیگیری اقدامات موزه های نفت که مدت 5 سال خوابیده بودند شد.

متاسفانه همه تاسیسات بخشهای موزه و مخصوصاً خود ساختمان اصلی موزه با پیشرفت 70 درصدی که بدون مواظبت، تحت بارندگی ها و حیف و میل ها بحال خود رها شده بودند بصورت ویرانه در آمده بودند.

در نتیجه با حكم مجدد وزير محترم نفت در سال 1392 بودجه جدیدی همراه با مدیریت اجرایی جدیدی تعیین و تخصیص داده شد تا تمهدات لازم فراهم و کار بازسازی چاه شماره یک، کارخانجات بی بیان و احداث ساختمان اصلی موزه در بی بیان، پارک موزه برق تمبی، چشمه نفت سی برنج وغیرو در فاز اول بشرح زیر شروع شوند.

خوشبختانه با این حکم جدید وزیر سرعت تخريب اين تاسيسات با قدمت نیز تقريبا به صفر نزديك شد.

فاز- 1: موزه های نفت مسجدسلیمان برنامه كنوني

(حكم وزير محترم نفت)

تاسيسات مختلف بخش هاي موزه نفت مسجدسليمان كه لازم است در فاز-1 بازسازي، تعمير و هرچه زودتر راه اندازي شوند:

 

 

 

1- چاه اكتشافي شماره-1 مسجدسليمان (MIS- 1)

2- اولین پالایشگاه نفت در ایران و خاورمیانه(L.D.U)

3- كارخانه تقطير نفت (Topping Plant)

4- كارخانه گوگرد سازي، معروف به جي پي (Gas Plant (Sulfur

5- واحد بهره برداري شماره – 9 بي بيان (BiBian PU- 9)

6- كارخانه برق تمبي (MIS Electric Power Plant (

7- چشمه های نفت سي برنج با توليد روزانه  5 بشكه نفت. ((MIS. C.Branch Oil Seepages

8- ساختمان مرکزی پارک موزه نفت (MIS. Oil Main Park Museum Building

• چاه اكتشافي شماره 1 مسجدسليمان (MIS 1)

اولين چاه اكتشافي نفت خاور ميانه كه در سال 1908  در عمق 360 متري به نفت رسيد و آغاز انقلاب صنعت نفت در ایران و خاور ميانه را پايه ريزي نمود. بخشي از‌تأسيسات و دكل آن براي بازديد كنندكان پابرجاست.

اقدامات تا 5 خرداد 1399

• اکنون نیز خود چاه شماره یک و محوطه دکل و تاسیسات جنبی آن با اندک تعمیرات ولی بهمان شکل برای بازدید آماده می باشد. و روزانه بازدید کننده دارد.
• متاسفانه طرح ساختمان آبرومند روبروی چاه شماره یک که بخش مهمی برای:

الف- نرم افزاری همه موزه های نفت مسجدسلیمان می باشد.

ب- خدمات بازدید کنندگان چون سالن نمایش برای نمایش طرح و برنامه همه موزه های نفت در لوپ 25 کیلومتری.

د- پارکینگ های موزه برای بازدیدکنندکان و کارکنان .

• برنامه می شده، بجز خاکبرداری که آنهم توسط خدمت دشرکت بهره برداری انجام شد و توسط مدیریت موزهها در تهران، هیچ اقدام مهمی در این مورد انجام نشده است. در نتیجه احداث این ساختمان مهم به برنامه فاز دوم این موزه ها منتقل خواهد شد.
• لذا از مدیریت موزه های فاز یک تقاضا میشود زمین و امکانات جنبی آن حفظ شود و اجازه اقدام دیگر بجز مورد برنامه شده فوق هیچ اقدامی بعمل آورده نشود.(ا.ف).

 اولین پالایشگاه نفت در ایران و خاورمیانه (D.U)

 همانطوريكه از نام اين واحد بر مي آيد اين كارخانه روزانه 500 بشكه نفت سبك را به بنزين و گازوئيل تبديل و براي مصرف خودروها تحويل مي نمود. اين واحد مدتي نيز در هنكام جنگ تحميلي بكار مشغول بود. ولي اكنون كاملاً متروك مي باشد.

اقدامات تا 5 خرداد 1399

• پالایشگاه تمیز سازی شده است.
• تاسیسات مرتبط با این پالایشگاه جمع آوری و در حال تمیز سازی و نصت در این محوطه می باشد
• افتتاح نهایی موزه این اولین پالایشگاه نفت کشور و خاور میانه تا آخر سال 1399 میسر خواهد بود.

 كارخانه تقطير نفت (Topping Plant)

 اين كارخانه از سه واحد 20 هزار بشکه ای تشکیل شده است و به مدت بيش از 50 سال روزانه 60 هزار بشكه نفت سبك مسجدسليمان را تقطير و به دو محصول سبك و مازوت تبديل مي شد. محصول سبك آن كه شامل مخلوطي از بنزين، نفت سفيد و گازوئيل بود، توسط خط لوله به پالايشگاه آبادان و محصول سنگين آن مازوت كه شامل مشتقات قير و روغن بود توسط خط لوله ديگري به مركز بار گيري در اهواز ارسال و در آنجا بوسيله قطار نفت كش براي سوخت كشتي هاي در خليج فارس يا كارخانجات، نيروگاهها  و كوره پزي داخل ایران ارسال مي شد.

در اين واحد با ابهت در حدود 10 سري پمپ ديده مي شود كه در زمانهاي مختلف از يك قرن پيش تا دهه قبل ساخته شده اند كه هر بيننده اي را به تفكر وامي دارد و بعينه پيشرفت فناوري پمپ ها را در جهتن نشان مي دهد.

اقدامات تا 5 خرداد 1399 

• سه واحد بزرگ 20 هزار بشکه ای این کارخانه تقطیر باز سازی و تمیز سازی و آماده بازدی می باشند.
• تاسیسات مرتبط با این پالایشگاه جمع آوری و بخش زیادی تمیز سازی و آماده بازدی می باشند.
• پارک تفریحی و پارکینگ اتومبیل زیبایی در مقابل این بخش از پارک موزههای نفت تکمیل و افتتاح شده است.
• بخشهای نهایی این موزه نفت در حال بازسازی و آماده سازی میباشد.
• همزمان هم اکنون نیز مورد بازدید کارشناسان قرار میگیرد.
• افتتاح نهایی آن تا آخر امسال میسر خواهد بود.

 كارخانه گوگرد سازي، معروف به پالایشگاه گاز گوکرد سازی جي پي (Gas Plant (Sulfur

دو واحد این كارخانه به مدت بيش از 50 سال روزانه 150 تن گوگرد جامد تهيه و به خارج و بخشي هم به پالايشگاه آبادان و كارخانجات پتروشيمي به منظور تهيه اسيد سولفوريك صادر مي شد.

اقدامات تا 5 خرداد 1399 

• پالایشگاه گوگرد سازی ( دو واحد آلماتنی و آمریکایی) دو بخش جذب گاز و واحد تولید بخار آن بعنوان بخشهای تولید و همزمان همراه با سالن اصلی در دست آماده سازی میباشند تا طبق برنامه برای اسفند سال 1399 افتتاح شوند.

• واحد بهره برداري شماره 9 بي بيان (BiBian PU-9) 

اين واحد نيز از 100 سال پيش مشغول كار مي باشد و كار تفكيك گاز از نفت توليدي را در چند مرحله به عهده داشته است. محصول را كه نفت سبك مي باشد به اهواز و سپس از اهواز يا به پالايشگاه آبادان و یا به جزیره خارگ جهت صادرات پمپ مي شود. اين واحد هم اكنون مشغول كار مي باشد و روزانه تا 35 هزار بشكه نفت را تفكيك و ارسال مي نمايد. جالب توجه اين است كه اين واحد خود يك موزه در حال كار مي باشد و كارشناسان خارجي بازديد كننده از اين واحد دستگاههاي قديمي و خارج از رده در حال كار آنرا باور نكردني مي دانند و تحت تاثير قرار ميگيرند.

 تاسیسات مرتبط با واحد بهره برداری نمره-9 شامل تاسیسات منی فلد، تفکیگرها، شیرها و اتصالات، دو سری پمپهای قدیم و جددید و دیگر تاسیسات آن که در حال کار بوده همواره تمعمیر، تمیز و ایمن سازی و در محوطه این واحد نگاهداری میشوند.

• واحد بهره برداری نمره 9 و کارخانه تقطیر هردو در یک محوطه قرار دارند و در نتیجه خدمات پارک تفریحی و پارکینگ اتومبیل مورد اشاره در مقابل کارخانه تقطیر با بهره برداری نمره 9 مشترک می باشد و طبق گزارش تکمیل و افتتاح شده اند.
• بخشهای نهایی این موزه نفت در حال بازسازی و آماده سازی میباشد.
• هم اکنون نیز هر دوی این واحد ها مورد بازدید کارشناسان و مردم قرار میگیرند.
• افتتاح نهایی آن تا آواخر سال 1399 میسر خواهد بود. 

• كارخانه برق تمبي (MIS Electric Power Plant)

كارخانه برق تمبي در سال 1912 با چهار توربين بخار به ظرفيت 9 مگاوات احداث  و شروع بكار كرد و تا سال 1968 از مدار خارج شدند.  در سال 1945 سه توربين سوئيسي سولزر گازي به منظور جايگزيني توربين هاي بخاري فوق احداث گرديد و جمعاً با توان 4/11 مليون وات در ساعت برق توليد مي نمود. عمر مفيد اين توربين ها توسط كارخانه سازنده 130 هزار ساعت كار تخمين زده شده بود كه تا سال 1989  سال خاموش كردن آنها، عملاً اين توربين ها نزديك دو برابر زمان عمر مفيد پيش بيني شده كارخانه سازنده كار كردند. حتي در زمان جنگ تحميلي نيز مدتي راه اندازي و برق كارخانجات و بخشي از شهر را در شرايط اضطراري تامين مي نمودند. كارخانه سازنده شركت سولزر سوئيس بدليل قدمت و كار كرد دو برابر زمان عمر مفيد، حاضر به تعويض اين ژنراتورها با نمونه هاي جديد و پيشرفته، بدون دريافت وجه و با شرط انتقال ژنراتور هاي قديم به آن كشور نمود.

متاسفانه چهار توربين بخار به ظرفيت 9 مگاوات بدون توجه به قدمت آنها به مزايده و فروش گذاشته شدند و حتي فونداسيون آنها را تخريب و تبديل به انبار روبا شد.اما اكنون بخش توربين هاي گازي اين كارخانه بصورت موزه زيبائي مورد استفاده قرار مي گيرد و براي بازديدكنندگان آماده است.

 اقدامات تا 5 خرداد 1399

• نیروگاه برق تمبی و تاسیسات مرتبط با آن تمیز سازی شده است و طبق برنامه بخش کنترل روم، تقسیم و انتقال برق آن تا زمستان سال 1399 از سرویس خارج و در اختیار مدیریت موزه های نفت قرار خواهد گرفت.
• تتمه کارها و تاسیسات نیز تا آخر سال 1399 کاملاً آماده بازدید مردم و کارشناسان خواهد شد.

• پارک موزه خدماتی نیروگاه برق تمبی شرکت نفت مسجدسلیمان در مقابل كارخانه برق در ساحل رودخانه تمبي (Park Museum of Electric Power Plant)

الف- جهت خدمات به بازدید کنندگان و کارشناسان و مسافران قطار توریستی از مرکز شهر و چاه شماره یک و همچنین نمایش تاسیسات قدیمئ برق کشور در این پارک در ساحل رودخانه تمبی مقابل گارخانه برق تمبی با امکانات خدماتی و تفرحی کامل و پارکینک های مناسب احداث خواهد شد.

ب- در ضمن در برنامه یک متل 60 اطاقه بنام رنگین کمان جهت مسافران و بازدید کنندگان از طریق بخش خصوصی و همکاری و همایت های مدیریت موزه های نفت مسجدسلیمان در منطقه مناسب رودخانه تمبی و نیروگاه برق احداث خواهد شد.

اقدامات تا 5 خرداد 1399

• پارک موزه بزرگ و زیبای روبروی نیروگاه در ساحل رودخانه تمبی با خدمات کامل، تکمیل و برای استفاده مردم راه اندازی شده است.
• جهت تگمیل این پارک موزه با اهداف هم خدماتی و هم آموزشی برای بازدید مردم و کارشناسان از این بخش از موزه های برق صنعت نفت، برنامه زیر در حال اجرا می باشد تا در آخر سال 1399 تکمیل گردد:

تاسیسات بسیار قدیمی و سیستم انتقال و دکل های برق این میراث برق صنعت نفت 112 ساله، که در بخش های و مناطق مختلف، کارخانجات، واحد های بهره برداری و شهرهای مسجدسلیمان بزرگ بصورت پراکنده قرار دارند، در حال جمع آوری تمیز سازی و نصب در بخش های مشخص و مختلف این پارگ موزه که قبلاً آماده شده است، میباشند تا کارشناسان و بازدید کنندگان از این نیرو گاه و این پارک موزه بتوانند از این تاسیسات بسیار قدیمی و پیشرفت های صنعت برق موزه های نفت مسجدسلیمان  نیز بازدید نمایند.(آ.ف)

• چشمه نفت سي برنج: باز سازی و نصب يك تلمبه كله اسبي و نشان دادن چگونگی تولید نفت از مخازن زیرزمینی (MIS C Branch Seepage)

چشمه نفت بسيار زيبا و ديدني با توليد روزانه 4 تا 5 بشكه نفت خام سبك در دامنه كوهي در وسط شهر مسجدسليمان، كه اكثر ايران گردان و يا كارشناساني كه از نقاط مختلف ايران و يا دنيا براي بازديد شهر و يا صنايع نفت مسجدسليمان به اين شهر مسافرت مي كنند و معمولاً در آخرين مرحله بازديد خود از چشمه نفت سي برنج ديدن مي كنند، همه به اتفاق بسيار هيجان زده مي شوند و سئولات زيادي در اين رابطه مي كنند. هنگاميكه اطلاعاتي در باره مخزن و چگونگي جريان نفت به سطح زمين به آنها داده مي شود بسيار از بازديد آخر خود خرسند مي شوند و تقريباً اكثر آنها تقاضاي در يافت يك شيشه از  نمونه نفت چشمه در مقابل پرداخت وجهي را مي نمايند. در همين رابطه دو زمين شناس خارجي كه در اخر بازديد خود تقاضاي چند سانتيمتر مكعب از نفت چشمه را نمودند به شوخي پول آنرا از آنها خوستار شديم. آنها گفتند شما مي توانيد در قبال هر شيشه 50 سانتيمتري يك تا دو دلار از توريستها دريافت كنيد. كه با يك حساب سرانگشتي نفت بشكه اي 20 دلار مي توان به بشكه اي بيش از 3000 دلار فروخت. كه اين خود مي تواند بخش كوچكي از در آمدهاي اين پارك موزه باشد. در ضمن علاوه بر تمهیدان فوق، لازم است خدمات مناسب پارکیگ اتومبیل و خدمات برای بازدید کنندگان، خانوادهها و کارشناسان دیده شود. همچنین بمنظور آموزش و ارج گذاشتن به این چشمه های میلیون ساله، پیشنهاد میشود و تهیه نصب يك تلمبه كله اسبي و تفکیکگر نفت و گاز در خروجی نفت این چشمه ها نهوه چگونگی تولید نفت از مخازن زیرزمینی کشور و تفکیک نفت از گاز و حتی انتقال گاز و نفت بصورت نمایشی به مردم نيز در برنامه اين چشمه نفت گذاشته شود.

 استفاده بهينه از شرايط ناهنجار

استفاده بهينه از شرايط ناهنجار نشت گاز و نفت از چشمه نفت سي برنج درون خانه ها كه سبب مسموميت، نارضائي و شكايات مردم شده است و مشكلات عديده اي را به وجود آورده است تا بدانجائيكه وزارت نفت مجبور به خريد و تخريب آن خانه ها ي اطراف اين چشمه نفت شده است و در عوض تبديل اين نقطه به محلي تفريحي آموزشي براي آموزش و تفريح شهروندان و ايرانگردان داخلي و خارجي و نقطه اي براي اشتغال تعدادي از جوانان بيكار و با سواد اين شهرستان.

 اقدامات تا 5 خرداد 1399

 اقدامات اولیه جهت خرید و تخریب خانه های اطراف و بالادست این چشمه های نفت در منطقه سی برنج انجام شده است و فقط یک خانه در جوار و نزدیکی این چشمه باقی مانده است که صاحب آن خانه که ساکن آن هم میباشد، راضی به فروش و واگذاری آن نشده است.

• تمهیدات اندکی جهت بازدید از این چشمه ها دیده شده است که البته کافی نمیباشد.

اما بر پایه نیاز و طبق پیشنهاد اولیه این چشمه های با قدمت نفت لازم است تمهیدات و اقدامات مناسب زیر روی این چشمه ها و در محوطه این چشمه ها انجام شود، تا این بخش از موزه های صنعت نفت کشور قابلیت بازدید برای مردم و کاشناسان داخلی و خارجی را داشته باشد:

1-  تعدادی پارکینگ برای مردم، خانواده ها و کارشنسان بازدید کننده تعبیه شود.

• خدمات عمومی مناسبی برای بازدید کنندگان از نظر سرپنا و نوشیدنیهای خنک و امثال آن دیده شود.
• همچنین بمنظور آموزش و ارج نهادن به این چشمه های میلیون ساله، پیشنهاد میشود:

الف- نصب يك تلمبه كله اسبي بر محل جمع آوری نفت این چشمه ها.

ب- نصب یک تفکیکگر نفت و گاز شیشه ای کم فشار در خروجی تلمبه کله اسبی.

ج- نصب تلمبه های برقی کوچک در خروجی نفت این تفکیکگر شیشه ای.

تا نحوه چگونگی تولید نفت و فرآورش نفت از مخازن زیرزمینی کشور و چگونگی تفکیک نفت از گاز و حتی انتقال گاز و نفت بصورت نمایشی به مردم و کارشناسان نمایش داده شود.

در انتهای این بازدید نیز نمونه هایی از نفت این چشمه ها که از خروجی تفکیکگر خارج میشو را در ظروف شیشه ای زیبا و  کوچک تهیه و با نصب برچسب در روی آن نمونه ها، در اختیار مردم و کارشناسان قرار داده شود.

• چنانچه این اقدامات مورد نیاز چشمه های نفت فوق در فاز اول اجرا نشود، لازم خواهد بود در برنامه فاز 2 گنجانده شود.(ا.ف)

ساختمان مرکزی پارک موزه نفت (MIS. Oil Main Park Museum Building)

ساختمان موزه اي در جوار اولين پالايشگاه نفت در بي بيان تا مرحله 80 درصد ساخته شده و مدت 5 سال است كه بعد از خوابيدن اين پروژه ساختمان موزه بحال خود راها شده است. تعمير و تكميل و راه اندازي اين ساختمان موزه بايد در اولويت 1 قرار گيرد.

 اقدامات تا 5 خرداد 1399

• خوشبختانه ساختمان مرکزی موزه های نفت مسجدسلیمان تکمیل و با مدریت جناب دکتر فرشید خدادادیان، با جمع آوری تاسیسات متناسب با قدمت صنایع نفت کشور در مسجدسلیمان بنام موزه اکتشاف، حفاری و تولید صنعت نفت ایران در بی بیان مسجدسلیمان راه اندازی شده است.
• بازدید مردم و کارشناسان از این موزه آزاد است.
• اطلاعات دقیقتر و بیشتر از تمام موارد 9 گانه فوق را از جناب دکتر خدادادیان عزیز خواستاریم.

فاز- 2 مكمل پيشنهادي براي موزه
تاسيسات مختلف بخش هاي موزه نفت مسجدسليمان كه لازم است در فاز-2  بعد از راه اندازي فاز-1 بازسازي، تعمير و ساخت شوند و به موزه اضافه شود و در واقع مكمل موزه نفت در مسجدسليمان خواهد بود:

1-  چاه اكتشافي شماره-306 مسجدسليمان(MIS -306 ) 1338

2-  احداث یک موزه صحرائی کوچک در محل چاه اکتشافی گاز ژوراسیک 306

3- احداث رسدخانه كوچك در بالای چاه اکتشافی گاز ژوراسیک

4-  چاه سه قلوی شماره-3 مسجدسليمان در محله پنج بنگله مسجدسلیمان (MIS- F- 3)

5-  احداث يك خط آهن كوچك توريستي و اتصال تمام بخشهای موزه به چاه شماره يك

(MIS-Small Tourism Railway)

6- افزودن ساختمان و زمين هاي اولين باشگاه گلف ايران و خاور ميانه به موزه نفت

 

1–  چاه اكتشافي شماره 306 مسجدسليمان (MIS 306 )

چاه اكتشافي گاز ژوراسيك 306 كه بعد از چاه شماره 1 مهمترين چاه خاورميانه مي باشد، كشف كننده پر فشارترين و ترش ترين(35 درصد H2S)،  غني ترين و خطرناكترين گاز جهان در سال 1339 مي باشد. در عين حال اين چاه  عميق ترين چاه خاور ميانه به عمق 5200 متر تا سال 1342 مي باشد. چاه در هنگام حفاري بدليل شكسته شدن لوله جداري، فوران داخلي نمود. روزانه 500 ميليون فوت مكعب گاز ترش از مخزن ژوراسيك از عمق 5000 متري به به مخزن نفت آسماري در عمق 500 متري فوران نمود كه ضمن آن فشار مخزن آسماري بعد از شش ماه در حدود 300  پاند بالا رفت و پیش بینی شد که چنانچه این فوران داخلی در مدت طولانی ادامه پیدا کند، احتمال افزایش ترک های پوش سنگ مخزن بيشتر خواهد شد و احتمال افزایش تراوش نفت به لایه های بالاتر و نهایتاً جریان بیشتر چشمه هاي نفت و گاز مسجدسليمان افزایش پیدا خواهد کرد. لذا به منظو.ر تخليه بخشي  از اين گاز چاه 307 در مخزن آسماري در نزدیکی چاه 306 حفاري شد و به مدت شش ماه با دبي بسيار بالائي سوزانده شد كه كاركنان قديمي در مسجدسليمان صداي سوزانده شد گاز را با فشار و دبي بالا بخاطر دارند. پس از چند ماه با تقليل فشار از حالت بحراني چاه بسته شد0 متاسفانه اين عمل تخليه گاز و انداختن فشار مجدد مخزن نفت آسماري مسجدسليمان از نظر علمي و فني كار درستي نبود و ضرر بسيار زيادي به مخزن بود). همزمان با حفاري انحرافي چاه 308  بعد از 6 ماه چاه 306 كشته شد. و احتمالاً فوران داخلي در دبي كم هم از بین رفته است. دكل چاه به پاس اهميت چاه بصورت برافراشته بر جا گذاشته شد.

2–  احداث یک موزه صحرائی کوچک در محل چاه اکتشافی گاز ژوراسیک 306

چاه های گازی ژوراسیک مسجدسلیمان که شامل چاه اکتشافی و فوران داخلی 306 که تاریخچه آن در بالا  آمده است و متعاقب آن چاههای 307، 308کنترل فوران داخلی چاه فورانی 306، تولیدی 309، تولیدی 310، چاه فورانی گاز 311، و چاههای دو چاه کنترل فوران 311الف، 311ب، تولیدی 312، تولیدی 313، تولیدی 314، تولیدی 315، مشاهده ای 316، و در حال مطالعه317 که هر کدام تاریخچه جالبی دارند و تعدادی از آنها از سال 1341 تا کنون روزانه تا 180 میلیون فوت مکعب ترش ترین و خطرناکترین گاز کشور، خوراک مجتمع پتروشیمی رازی را تامین نموده است و بکار خود ادامه میدهند. تاسیسات زیادی که در این پروسه برای تولید خورندترین گاز کشور دز چاهها و تاسیسات استفاده شده است قابل نمایش و بررسی کارشناسان در تاریخ این مجتمع می باشد. در ضمن قابل ذكر است كه دكل تاريخي چاه بدلايل فوق بعد ار 56 سال سالم و پابرجا است.

3– احداث رصدخانه كوچك در بالای چاه اکتشافی گاز ژوراسیک

احداث رسدخانه كوچك بر روي كوه مجاور چاه اكتشافي تاريخي در مركز ميدان نفتي و گازي مسجدسليمان بر روي مخازن آسماري، بنگستان و خامي ، بدليل قرار گرفتن چاه در ارتفاعات بالاي شهر به منظور رصد كردن مناظر  چاهها و تاسیسات نفتی و گازی در آن محدوده و حتی بخشی از میدان نفتی مسجدسلیمان که اولین در ایران و خاور میانه می باتشد و بررسي علمي براي بازديد كنندگان.

4– چاه سه قلوی شماره 3 مسجدسليمان در محله پنج بنگله مسجدسلیمان (MIS F-3)

در سال 1909 حفاري شد و قبل از راندن جداره 10 اينچ چاه فوران كرد و به دليل عدم وجود تكنولوژي براي كنترل، چاه به مدت 20 سال فوران نفت و گاز ميكرد، تا اينكه در سال 1929 و پيشرفت فن آوري، با حفاري دو حلقه چاه به نامهاي (MIS- F- 3 -1) و ( MIS- F- 3-2)  در دو طرف آن فوران چاه به كنترل در آمد. ولي بدليل پوسيدكي و خوردگي لوله جداري چاهها، پيوسته نشت گاز از اطراف لوله هاي جداري زير زمين وجود دارد. بنابراين از 93 سال تا كنون به منظور ايمني و جلوگيري از افزايش فشار چاه و نشت گاز از لوله جداري زير زمين و انتقال  به سطح زمين در شرايط غير كنترلي، با احداث لوله جرياني از بين لوله هاي جداري و يك تفكيكگر، جريان گاز دائمي به ميزان 250 هزار فوت مكعب در روز در حال سوختن مي باشد. در ضمن بدليل عبور اين گاز از اطراف چاه از لايه ماسه سنگ ذخيره آب شيرين از عمق 70 متري، روزانه بيش از 200 متر مكعب آب شيرين ولي آلوده به گاز گوگردي بطور منقطع به سطح زمين جريان مي يابد(Water Lift) به دره اي در جوار چاه مي ريزد.

در برنامه اداره مهندسي بهره برداري مسجدسليمان، ايمن كردن كامل چاه براي تبديل چاه به بصورت بخشي از پارك موزه قرار دارد. قابل ذكر ميباشد كه آزمايشات بر روي آب خروجي از اين چاه نشان ميدهد كه اين آب با تمهيداتي قابل استفاده در حمام هاي آب گوگردي و حتي ميتوان در بشكه هائي در دسترس مردم براي درمان هاي پوستي قرار داد و در آمدي هم خواهد داشت.

5- احداث يك خط آهن كوچك توريستي و اتصال تمام بخشهای موزه به چاه شماره 1

احداث يك خط آهن كوچك توريستي به طول 13 کيلومتر به منظور  ارتباط چاه شماره-1 مسجدسلیمان بصورت لوپ رفت و برگشتی از تمام نقاط این موزه به اولین کارخانه برق ایران و خاور میانه در دورترین نقطه این موزه بشرح زیر: 

• ایستگاه اول و یا مرکزی محل شروع حرکت قطار توریستی از جوار چاه شماره-1 مسجدسلیمان.

عبور بدون توقف از دره خرسان و عبور از نزدیکی مشعل فروزان چند هزارساله در فاصله یک کیلومتری بالادست چاه شماره یک مسجدسلیمان با منظره جالب و منحصر بفرد مشعل فروزان متصل به مخزن نفت آسماری مسجدسلیمان، که بدلیل تولید یکصدو پنج ساله از این مخزن فشار و شعله آن کم شده است.

• ایستگاه دوم در جوار چاه شماره 306 که دومین چاه مهم و اکتشافی مسجدسلیمان در ارتفاع300 متری بالاتر ار چاه شماره یک قرار دارد و عمیقترین چاه ایران و خاورمیانه و ترش ترین گاز جهان در سال 1960 را کشف نمود است. همچنین در ارتفاع کمی بالاتر از این چاه رسد خانه کوچکی جهت دیدن مناظر از تاسیسات و چاههای آن منطقه و شکلی از میدان نفتی مسجدسلیمان.
• ایستگاه سوم محل در واحد تقطیر و واحد بهره برداری نمره 9 بی بیان میباشد. پس از ترک ایستگاه اول و ایستگاه دوم از محل چاه شماره-306 ضمن عبور از جوار چندین چاه قدیمی تولیدی نفت و گاز ، مشاهده ای گاز و نفت و آب، بسته و یا متروکه و رسیدن به دو کارخانه از واحد های قدیمی بی بیان که به ترتیب:

الف- کارخانه تقطیر نفت با ضرفیت 60 هزار بشکه در روز،

ب- واحد بهره برداری نمره 9 بی بیان که پس از متجاوز از 90 سال در حال کار و فرآورش 40 هزاربشکه در روز میباشد.

این دو واحد گوئی شهرکی از تاسیسات قدیمی می باشند که نسبتا سالم باقی مانده اند و دیدن آنها به کارشناسان اطلاعات خوب و به گردشگران احساس خوب خواهد داد.

• ایستگاه چهارم در محل ساختمان مرکزی موزه در بی بیان میباشد. قطار توریستی با مسافران خود پس از عبور از جوار دو کارخانه گوکرد سازی و اولین پالایشگاه نفت ایران و خاور میانه به ایستگاه شماره 4 در روبروی ساختمان مرکزی موزه خواهد رسید که ضمن پیاده کردن گروهی که مایل بدیدن این موزه فنی و علمی میباشند و همچنین بازدید گردشگران از اولین پالایشگاه نفت و اولین کارخانجات گاز در ایران و خاورمیانه از نزدیک و سوار کردن گروه دیگری را جهت بازدید از مراحل بعد.
• ایستگاه پنجم. در محل اولین باشگاه گلف ایران و خاور میانه می باشد. قطار توریستی با گردشگران پس از ترک ساختمان مرکزی موزه در بی بیان و عبور از زمین ها و ساختمان اصلی باشگاه گلف مسجدسلیمان به ایستگاه گلف وارد و به ردو بدل بازدید کنندگان اقدام خواهد شد.
• ایستگاه شماره 6 در روبروی کارخانه برق تمبی، پارک موزه نفت نیروگاه و متل 60 اطاقه رنگین کمان می باشد.

قطار توریستی با گردشگران پس از ترک ایستگاه اولین باشگاه گلف ایران و خاورمیانه و عبور از بخش هائی از مسیر اولین تله کابین ایران که جهت انتقال گوگرد جامد از کارخانه گوکردسازی به ایستگاه اولین قطار ایران و خاورمیانه مربوط به سال 1915 در تمبی می باشد و سپس در  ادامه عبور این خط آهن توریستی از مسیر خط راه آهن 100 ساله صنعت نفت مسجدسلیمان بسمت کارخانه برق تمبی روان خواهد شد تا در این ایستگاه توقف نماید و بازدید کنندگان و گردشگران از اولین کارخانه برق بخار آبی و اولین کارخانه برق توربین های گازی ایران و خاور میانه با منظر ای از دریاچه های 100 ساله روبروی این کارخانجات بازدید نمایند. این کارخانجات آموزشگاهی هستند برای بازدید کنندگانی که تا چند بار علاقه به بازدید نشان میدهند.

در ادامه قطار توریستی با مسافران جدید پس از ترک کارخانه برق تمبی ایستگاه شماره 6 و عبور از یک حلقه از روی تاج دو سد تفریحی بر روی رودخانه تمبی و ورود به مسیر اولی که بخشی از آن در مسیر همان خط اولین راه آهن ایران و خاورمیانه مربوط به سال 1915 در بالای کارخانه برق تمبی می باشد بحرکت خود ادامه میدهد و سپس پس از ایست و عبور از ایستگاههای شماه-5 در گلف، ایسگاه شماره 4 در روبروی ساختمان مرکزی موزه، ایستگاه شماره3 واحد تقطیر و بهره برداری نمره 9 بی بیان، ایستگاه 2 چاه اکتشافی 306 و رسدخانه، و عبور از جوار مشعل فروزان هزاران ساله دره خرسان به ایستگاه شماره1 واقع در چاه شماره-1 وارد خواهد شد و کارشناسان و  ایران گردان را بسلامت و با باری از اطلاعات نفت و گاز محصول تلاش های بیش از یک قرن کارشناسان کشور در ایستگاه اول پیاده خواهد کرد. و دوباره این لوپ تکرار شود.

6- ساختمان و زمين هاي اولين باشگاه گلف ايران و خاور ميانه

قابل توجه اين است كه اين باشگاه با قدمت يكصد سال پابرجاست و تعميرات كامل بر روي آن انجام شده است. زمين هاي آن بصورت سنتي استفاده ميشود و مهمتر اينكه تقريبا اكثر سالها تيم گلف مسجدسليمان در گشور مقام اول را دارد. در نتيجه با ارائه تمهيداتي و اتصال اين باشگاه به موزه نفت به ارزش اين موزه صنعت نفت كشور خواهد افزود.

 

با تشکر: اسمعيل فرهاديان

پیشنهاد دهنده و پیگیری کننده پارک موزه های بین المللی نفت و گاز مسجدسلیمان

کارشناس مخازن زیر زمینی نفت و گاز کشور

مدیر عامل اسبق شرکت بهره برداری نفت و گاز مسجدسلیمان

و دبیر انجمن دوستداران مسجدسلیمان

همراه ایران- 09121431258 و همراه بین المللی: +16477131808

ایمیل آدرس: farhadian.es@gmail.com

تاریخ پیشنهاد اولیه و اقدامات تا کنون: 1380– 1399