راستى آزمايى اساس يك تحليل درست

تشخیص خبرهای درست از نادرست

بابك رحمتى!

خبرها را چگونه راستى آزمايى كنيم؟

امروز كه شبكه هاى خبرى در دسترس همه قرار دارد ، خبرهاى درست  بسيار وجود دارد ولى خبرها و تحليهاى  نادرست ( فيك خبرى)  در ميان هزاران خبر  ناپيداست . حال  چگونه  ميتوان اين خبرها را تشخيص داد كه در تحليلهايمان دچار اشتباه نشويم؟

از طرفى ،يك تحليلگر خوبى كسى است كه نظرات خود را با انگيزه ها و خط مشى سياسى اش تركيب نكند تا بتواند تحليل درست و به دور از  نظرات شخصى و غرض ورزى ارائه دهد. بعضى از تحليلگران براى اينكه  خود را راضى كنند  خبرهاى درست و غلط را با هم تجزيه و تحليل ميكند ولى  تركيب  آن ناقص از آب در ميايد كه براى همه قابل تشخيص نيست. براى اينكه تحليلى را درست ارزيابى كنيم ،بايد بدانيم ، آيا اين اصلِ تحليل مشخص  و درست از شرايط مشخص را رعايت شده است و يا اينكه منظور تحليلگر با دخالت دادن نظرات خود و يا سازمان و حزب مربوطه  تركيب شده است تا همان اهدافى را كه ميخواهد وميخواهند ارائه دهند؟منظور  از نوشتن اين مطلب كوتاه ، دست يابى  و تشخيص  تحليل درست است . ميخواهيم بدانيم  يك تحليل مسير درست خود را طى كرده است  و آن تخليل ، بدون  آنكه ، نظرات شخصى  در آن دخالت داده شده باشد  تحليل شده است؟ اكنون  در اين آشفته بازار خبرى كه شرح داديم ، ميخواهيم بدانيم چگونه ميتوانيم  درستى يك تحليل تشخيص دهيم؟ آيا نويسنده  و تحليلگر، نظرات خود را دخالت داده است، ؟ يا اينكه تركيبى از درست و نادرست  را تحليل كرده است؟ چگونه ميتوانيم تحليل درست  را از يك تحليل نادرست  تشخيص دهيم؟ براى اين كار بايد  شناخت نسبى از تحليلگران  و يا روزنامه نگاران هم داشته باشيم. بعنوان مثال ، زمانى كه اصلاح طلبان بر سر كار بودن  و بازار اصلاح طلبى هم گرم بود،تحليل هاى آبكى و يا چپ اندر چپ ( از نظر سياسى)به نفع اصلاح طلبان نوشته مى شد. هرچه بود  به نفع اصلاح طلبان بود و بيشتر  از ديد مثبت به قضايا نگاه ميكردند! از طرفى ، مرتب اميد به جامعه تزريق ميشد تا به مخاطبين أميد اصلاح شدن جامعه را تحميل كنند.در آن زمان  هرچه ميگفتيم اينها اساسن بى ريشه اند. اصلاح پذير نيستند و هرچه ميگويند در جهت حفظ و استمرار نظام است و … باز پاشون را توى يك كفش ميكردن و راه خود را ميرفتند . در آخر هم ديديم ، چه فجايعى در  زمان همان اصلاح طلبان رخ داد قتل هاى زنجيره اى و يا سركوب جنبش دانشجويى در سال ١٣٧٨ ، تا جائيكه امروز همين اصلاح طلبان  كه بزرگشان  خاتمى باشد ، در انتخابات شركت نمى كند و يا افرادى مانند روباه  بنفش روحانى مكار، رد صلاحيت ميشود و پس از آن همه جنايات،  انگار اتفاقى نيافتاده است . اكنون كه رژيم يكدست شده است ، ديگر از سوى آنها ،يك كلامى نه بيان شده و نه تحليلى ارائه ميشود ، در واقع ماجرا اصلاح طلبى و اصولگرايى سالهاست كه به پايان خود رسيده است! “اصلاح طلب ، اصولگرا ديگه تمومه ماجرا!”

امروز بلافاصله پس از رد صلاحيت روباه مكار، روحانى به ناگهان نامه  ١٥ صفحه اى مينويسد تا نوك كوه يخى ( در اينجا جنايات) را نشان دهد، غافل از اين كه مردم  اكثرن او را بخوب ميشناسند و همه جريانات  زندگى اشان و وضعيت بد اقتصادى را با پوست و گوشتشان تجربه كرده و ميكنند.از موضوع اصلى دور نشويم. بر گرديم به اصل مطلب و مراحل  يك تحليل درست. براى تحليل درست چه مراحلى را بايد طى كنيم؟

براى يك تحليل درست بايد مراحل  زير را طى كنيم ، به عبارتى ، براى شناخت يك تحليل درست بايد اين مراحل را طى كنيم .اين مراحل را راستى آزمايى ميگويند.

بعضى اوقات  گزارش يا خبرى را ميشنويم  كه باور كردنش سخت است بطوريكه براى تحليلگر هم  اين موضوع نامشخص  است!

-در جريان شنيدن خبر مهم ، بايد ديد،انگيزه هاى بخش  خبر و يا اسناد چه بوده است؟ افراد سند غلط پخش كرده اند، يا اينكه حقيقت دارد بايد اين اسناد را از كانالهاى مربوطه دنبال كرد.

-سطح دسترسى به پليس و يا نهادهايى كه  در رويداد خبر  نقش مهمى دارند را  بررسى كرد.

-محتوا بسيار مهم است، بايد بررسى شود ، آيا اين محتوا نزديك به گزارش  داده شده ، توسط افراد بى طرف بوده است و يا افرادى مقرض ؟!

-منابع  ديگر خبر را بايد  بررسى كرد. كسانى كه خبر دارند را جستجو كنيم و در مورد راستى آزمايى خبرها اين منابع مهم است.مثلن اگر خبر از درون سپاه است در صورت امكان از يك يا چند پاسدار خبر را پرسيد. بعنوان مثال  خبر ريزشى هاى سپاه ،از بدنه سپاه بيشتر است يا از فرماندهان و…

• در مورد حادثه و يا اتفاقى را كه ميشنويم مراجع يا افرادى كه در حادثه شركت داشته اند را بايد پيگيرى كرد.

اسنادى كه از منابع موثق پخش ميشود بسيار مهم است بعنوان نمونه، اسنادى كه اخيرن بى بى سى  انگليسى نشر داده است را بايد بررسى كرد.

اسنادى كه از قتل نيكا شاكرمى بدست آمده است بسيار مهم بود كه در اينجا ، مورد بررسى قرار گرفته است.

«رها كانسارا»  كه در بدست آوردن اين اسناد نقش داشته در مصاحبه با بى بى سى فارسى ميگويد : اسناد از نيكا شاكرمى رسيده است، اين اسناد آنقدر مهم است كه اگر منابع اصلى ( پاسداران) لو بروند جانشان در خطر قرار ميگيرد.

در اين اسناد كه پخش شد، روايت اصلى رژيم را كه از صدا و سيماى رژيم پخش شد را زير سوال ميبرد.؟ آنها مى گفتند: “نيكا خود كشى كرده است “ولى مادر نيكا آنرا تكذيب كرد.در اين اسناد دروغ اطلاعات سپاه بر ملا ميشود.

در واقع ، اين اسناد چيز ديگرى را نشان ميدهد. از خيابانى كه توسط افراد صورت گرفته است ، پرده بر ميدارد . حالا بعضى ها ميگويند : اين اسناد جعلى است ! ولى خبرنگار انگليس ميگويد اسناد جعلى نشانه هايى دارد . اسناد و نكاتى نشأن ميدهد جعلى است. بايد گفت بعضى اوقات از زبان و شعارها و لوگو و نشانه هايى ميتوان فهميد كه جعلى است .  كانسارا ميگويد :” در اسناد ما نشانه هايى وجود داشت كه شايد جعلى باشد ولى ما آنرا به متخصصان نشان داديم ، همه آنها گفتند ؛ اسناد واقعى است.يكى از اين افراد يك مأمور اطلاعاتى سابق (سپاه)بود كه توانست اين گزارش را چك كند. مثلن شماره اسناد كه تاكيد ميكرد با شماره اى كه در اسناد سپاه بوده است مطابقت دارد، كه با تظاهرات ، زن زندگى آزادى منطبق بوده است.” اين خود يك روش بود كه نشان مى داد اسناد معتبر است.

بعد يك گام جلوتر، از طريق جانمايى و ترديدهم نيكا انجام داده بود و طبق  گزارشات كاربران در شبكه هاى اجتماعى منتشر كرده اند.در ابتدا ، بايد گفت؛ صحنه هايى وجود دارد كه نشان ميدهد او در لحظات آخر زندگى اش كجا بوده است؟! “با وجود اين سوالات اسناد ما نشان مى داد كه درست است”

پرسش ديگرى كه وجود دارد ، وقتى شما گزارش را تهيه ميكرديد  انتظار چه واكنشى از طرف مسئولين در داخل ايران را داشتيد؟آيا با آنها تماس گرفتيد؟ بى بى سى با آنها در ايران تماس گرفته و محتواى اين گزارش را در اختيار آنها قرار داده اند ولى جوابى شنيده نشد!از طرفى مردم هم ميگفتند ؛ ما حرف هاى دولت ( رژيم)را قبول نداريم! وقتى ميگفتند؛ «نيكا»خودكشى كرده است! اميدواريم مستند ما را بببند.

اين نشان دهنده سركوبهاى متعددى است كه آنها هم بيشتر توسط گشت ارشاد اجرا مى شود.

در ايران اتفاقات زيادى افتاده است و مى افتد خبرهاى زيادى در راه است لذا ميتوان گفت:اين جريانات گوشه اى از جنبش است كه نيكا شاكرمى جزئى از آن است. خيلى از افراد در داخل و خارجي بخشى از  سركوب آزادى هاست. و مسئله حقوق بشر  و حقوق زنان بخشى از آن است . اين گزارش را براى بررسى مراحل راستى آزمايى خبر، يك گزارش مفيد دانستم.

با اين گزارش مطلب خود را به پايان ميبرم ، با اميد به اينكه در پيگيرى خبرها  كوشا باشيم .هر خبرى  و يا كليبى را بدون راستى آزمايى  و بدون اينكه از  درستى  و يا نادرستى اش آن اطمينان داشته باشيم،  فورى براى ديگران پخش نكنيم.

سپاس