کلیشه های جنسیتی، عاملی مهم برای قتل های ناموسی!

شهلا عبقری

“برخی سنتهای ازدواج و طلاق نخستین دلیل قتلهای
ناموسی است که درتعصب های قومی، جنسیتی و فرهنگی” ریشه دارد”.

کلیشه ها ی جنسیتی تفکرات قالبی هستند که در ذهن افراد جامعه در اثر پذیرش از جامعه
بوجود می آیند، فرد ارزشها و هنجارهای جامعه را می آموزد و آن ها را درونی می کند.  این
کلیشه ها از طریق خانواده، خانه ، فامیل، دوست ، مدرسه، کوچه و خیابان و آنچه که در جامعه
وجود دارد و  ارزش سازی برایش شده به فرد منتقل میشود و رفتار فرد را میسازد و حتی از
نسلی به نسل دیگر منتقل میشود.
بچه ای که از مادر متولد میشود جنس بیولوژیکی دختر و یا پسر را دارد ،و با ویژگیهای
جسمی یا ژنتیک، مانند اندام تناسلی، کروموزومها، هورمونها تعیین میشود که به آناتومی
بدن و ژن ها ارتباط دارند. کلیشه های جنسیتی ژنتیکی نیستند و پدیده های پرداخته شده
جامعه اند و مربوط به جنسیت میشوند. جنسیت اعمال و رفتار یک فرد با در نظر گرفتن رفتاری
که جامعه از او انتظار دارد می باشد.
بعنوان مثال وقتی که یک فرد ویژگیهای جنسی زنانه دارد و خود را یک دختر میشناسد
بایست خود را با ارزش ها و رفتارهای »دخترانهای« که جامعه برای او از پیش تعیین کرده است،
ابراز کند. جنسیت نقش های مشخصی را برای زن تعیین میکند و فرد حتی به اجبار به آن تن
میدهد .بنابراین جنسیت و نقش های جنسیتی ساخته و پرداخته جامعه اند. البته هر جامعه ای
برحسب فرهنگ خاص خود انتظارات مشخصی از نقشهای جنسیتی خود دارد و این انتظارات
جنسیتی می تواند در جوامع مختلف متفاوت باشد.
در جوامع مرد سالار که زنان در تملک مردان هستند و کنترل زنان یکی از مهمترین اهداف است،
رفتارها و اعمال و نقش های مشخصی برای زنان تعیین میشود که بوجود آورنده تبعیض یا
نابرابری جنسیتی است. کلیشه سازی جنسیتی که ویژگی ها و تفاوتهای قالبی برای یک
جنسیت است بیشتر در جوامع مردسالار برای زنان بوجود آورده میشود. مردان جامعه انتظار
دارند که زنان بنا بر همان کلیشه های جنسیتی رفتار کنند و اگر زنان برخالف آن عمل کنند یا باید
مجبورشان کرد که زیر بار کلیشه ها بروند و اگر نرفتند مساله ناموس و غیرت مطرح میشود و قتل
های ناموسی!
فشار های اجتماعی در نگهداری کلیشه های جنسیتی بسیار برجسته است . نقشها
و کلیشه های جنسیتی، انتظارات مشخصی در جامعه به وجود می آورند که به وجود
آورنده فشارهای اجتماعی دربارهی رفتار و کردار زنان ویا هر جنسی دیگر می باشند . و
همین فشارهای اجتماعی باعث میشود که فرد این کلیشه ها را گردن نهد زیرا در غیر
این صورت از سوی جامعه و افراد طرد و حتی تنبه میشود . فشارهای اجتماعی در قتل
های ناموسی عامل مهمی است . دختری که بوسیله پدرش به قتل رسید و پدر پس از
قتل به اطرافیان گفت که” حاال راحت شدید”، نمونه ای است ازفشار اجتماعی که چقدر
تاثیر گذار در افزایش قتل های ناموسی هستند.
با بالا رقتن آگاهی های برابری جنسیتی، جوانان و دختران ما تلاش می کنند که زیر بار کلیشه
های جنسیتی و فشارهای اجتماعی نروند ، بسیاری از آنان به این باور رسیده اند که ”
جنسیت مان هرچه که باشد، باید به خودمان اجازه بدهیم تا طبق میل و خواسته ی خودمان
زندگی کنیم”. و شاید بتوان گفت که همین باور و ایستادگی در مقابله با کلیشه های جنسیتی
آمار قتل های ناموسی را باال برده است زیرا دختران و جوانان ما به جنگ کلیشه های جنسیتی
رفته اند.

یک جامعه شناس مسائل اجتماعی ایران با عنوان کردن خشونتهای خانگی و خانوادگی و
قدرت مندی مردان بر زنان ،می گوید: “برخی سنتهای ازدواج و طلاق نخستین دلیل قتلهای
ناموسی است که درتعصب های قومی، جنسیتی و فرهنگی” ریشه دارد”.
تعصب، عنصری ذهنی است که گرایشات قالبی، باورهای کلیشهای و تصورات منجمد سخت
.جان را در افکار افراد تقویت میکند .
تعصب باوری است که پشتوانه منطقی ندارد و در برابر هر استدلال و منطق مخالف
پایداری میکند و کنشگری های نوآورانه را پس میزند. در این جوامع کنشهای عقلانی کار کرد
ندارند. .و به همین دلیل است که خشونتهای خانوادگی علیه زنان به صورت مداوم دیده
میشود، زیرا که بازنگر ِی در انتخاب آگاهانه افراد جایی ندارد و به همین دلیل تحقیقات نشان
میدهد که اغلب قتلهای ناموسی بیشتر در نواحی ای رخ میدهد که زندگی مدرن در آنجا به
طور گسترده ای پا نگرفته است .
بر اساس تحقیقات جامعه شناسی مسائل اجتماعی در ایران، دلایل قتل های ناموسی را
میتوان این کلیشه های جنسیتی دانست:
.1 کلیشه های جنسیتی در ازدواج و طلاق که از تعصب های دینی، قومی و فرهنگی ریشه می
.گیرند
-2 تهمت زنی و برچسب به زنان
در جامعهای با تعصبهای قومی و فرهنگی، هر تهمتی که از سوی مردان به زنان زده شود با
موفقیت به برچسبی بر زنان تبدیل میشود و زنی که برچسبی به او خورده باشد، باید تنبیه شود
-3حفاظت از آبرو و غیرت: زمانی که مردان، پایبندی به ارزشهای دینی، عرفها و آداب و رسوم
از سوی زنان را در خطر می بینند، روی به خشونتهای خانوادگی و قتلهای ناموسی میآورند .
این عملکرد مردان بوسیله سنتهای قومی و منطقهای، تایید و حمایت میشود و مردان از
روشهایی برای قتل استفاده می کنند که به اقتدار و قدرت آنان در جامعه مرد ساالر یاری
.رساند.
-4 پیوند عرف ،سنت ،دین و قانون، شرایط مناسبی را برای قتل های ناموسی آماده کرده است.
پیوند عرف، سنت، دین و قانون، آنچنان در هم تنیده شده که شکستن این پیوند کار بسیار
مشکلی است که، تالشهای مداوم از درون جامعه و تغییرات ریشه ای را احتیاج دارد. البته باید
در نظر داشته باشیم که از یک سو زنانی هستند که پیوند میان ، عرف سنت، دین و قانون را
باور دارند و از سوی دیگر مردانی هم هستند که از نا برابری جنسیتی به نفع خود سود می برند
تا اقتدار خود در جامعه مرد سالار را محکم تر کنند واین خود رهایی از کلیشه های جنسیتی را
مشکل تر می سازد .
با آنچه که گفته شد، مشخص است که برای شکستن این پیوند پیچیده باید بسیار تلاش کرد و
آنچنان آگاهی ها را بالابرد تا توانایی زنان و دختران ما بالا برود و بتوانند در این جنگ جنسیتی
پیروز گردند و خود را از کلیشه ها رها سازند، البته باید به خاطر داشت که ممکن است نسل ها
طول بکشد.
کمپین هایی چون کمپین توقف قتل های ناموسی و کمپین های مشابه می توانند بسیار اثر
گذار باشند. امید که با یاری زنان و دختران آگاه و تمامی زنان و مردان برابری خواه این مهم،
سرانجام به رهایی از کلیشه هایی جنسیتی منجر شود و جان بسیاری از زنان نجات یابد

شهلا عبقری
22 جولای 2024