اخترنیوز مولتی مدیا
بابك رحمتى
پرونده چندملیتی نوروز به عنوان «بزرگترین پرونده میراث ناملموس بشریت که تا کنون در یونسکو مطرح شده است»، در ١٠ آذر ١٣٨٨ در اجلاس کمیته بین‌المللی میراث ناملموس در آدیس آبابا، پایتخت اتیوپی، با اجماع نمایندگان کشورها به ثبت رسید. براساس این گزارش،۱۲ کشورایران، هند، پاکستان، ازبکستان، قرقیزستان، ترکیه، آذربایجان، تاجیکستان، افغانستان، قزاقستان، عراق و ترکمنستان در پرونده ثبت جهانی نوروز مشارکت داشتند. پرونده نوروز در مهر سال ۸۸ با عضویت ۷ کشور در فهرست میراث معنوی یونسکو ثبت شده بود و در سال ۹۳، با تقاضای الحاق پنج کشور عراق، ترکمنستان، تاجیکستان، افغانستان و قرقیزستان این پرونده بار دیگر تدوین و به یونسکو ارسال شد.
سال ۸۸ همچنین مجمع عمومی سازمان ملل روز۲۱ ماه مارس را بعنوان روز جهانی نوروز به رسمیت شناخت و آن را در تقویم خود جای داد. در متن به تصویب رسیده در مجمع عمومی سازمان ملل، نوروز، جشنی با ریشه ایرانی که قدمتی بیش از ۳هزار سال دارد، توصیف شده است. در نشست روز چهارشنبه یونسکو در آدیس آبابا همچنین «فرهنگ پخت نان لواش» به طور مشترک بین کشورهای ایران، جمهوری آذربایجان، قزاقستان، قرقیزستان، و ترکیه ثبت شد. سال ۲۰۱۴ میلادی «نقش فرهنگی لواش» توسط ارمنستان در فهرست میراث معنوی بشری یونسکو ثبت شده بود. ارمنستان اما خواستار تغییراتی در خصوص پرونده مشترک لواش شده بود و پس از آن پنج کشور تهیه کننده پرونده «فرهنگ پخت نان لواش» توافق کرده بودند که مدیریت ثبت این پرونده را بر عهده بگیرد. فهرست «میراث فرهنگی معنوی» یونسکو شامل مواردی چون رسوم ها، نمایش‌ها، اصطلاحات، دانش، مصنوعات دستی و فضاهای فرهنگی مرتبط با آنها می‌شود. در کنوانسیون حراست از میراث فرهنگی ناملموس تنها به آن قسم از میراث فرهنگی ناملموس توجه می‌شود که با اسناد بین‌المللی حقوق بشر موجود و نیز با ضرورت احترام متقابل میان جوامع، گروه‌ها و افراد و لزوم توسعه پایدار منطبق باشد.
پیش از نوروز نیز برخی از رسوم و دانش‌های ایرانی از جمله دانش ساخت لنج، سازهای ایرانی و ورزش زورخانه‌ای در فهرست «میراث ناملموس بشریِ» سازمان یونسکو ثبت شده است. شماری از آثار تاریخی ایران از جمله آنها آثار چغازنبیل [١] ، تخت جمشید، میدان نقش جهان اصفهان، ارگ بم، کاخ گلستان و شهر سوخته نیز در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌اند. همانطور كه در بالا آمد، نوروز جشن بزرگ پارسى است، بعنوان «صلح جهانى و روز زمين» شناخته شده است. نوروز و هفت سين در سپنتاى زرتشت هفت سين حايگاه خاصى دارد. چیدمان هفت سین در خوان(سفره) نوروزی از جلوه‌های ویژه جشن نوروز است.
هفت سین و چيدمان آن: 
عدد هفت یکی از عددهای سپنت و ورجاوند و برگزیده در فرهنگ ایرانی و باور زرتشتی است. هفت سین در مراسم نوروزی به روایت‌های گوناگون بوجود آمده‌است. گروهی از پژوهشگران بر این باورند که در زمان گذشته‌های دور، بشقاب‌های سفالی و نقش‌دار زیبایی از سرزمین چین به ایران می‌آوردند که به تدریج نام آنها چینی شده‌است، زیرا در کشور چین ساخته شده بود. بعدها به سینی تبدیل شده‌است. در جشن نوروزی که آن زمان برگزار می‌شده، میوه‌ها، شیرینی‌ها و خوراکی‌های دیگر را در هفت عدد از این سینی‌ها که از جنس چینی بوده، می‌چیدند و بر سفره نوروزی می‌گذاردند و آن را هفت چینی یا هفت سینی می‌گفتند که اندک اندک در فرهنگ گفتاری به هفت سین تبدیل شده‌است.
برخی باور دارند که چیدمان هفت‌گانه خوان نوروزی در زمان‌های پیش و به هنگام نو شدن سال، هفت شین بوده است مانند: شیر، شکر، شربت، شراب، شیرینی و… که به تدریج به هفت سین تبدیل شده‌است. گروهی نیز هم باور دارند که این چیدمان در ابتدا هفت چین بوده است، یعنی هفت نوع چیدنی از درخت که بعدها به هفت سین تغییر یافته است. به هر روی، هم‌اکنون در بسیاری از خانواده‌های زرتشتی همانند دیگر ایرانیان هفت سین هویت شناخته شده و گویای فرهنگ خوان نوروزی در جشن نوروز مردم سرزمین ایران است.
هفت سین به باور زرتشتیان بایستی از داده‌های گیاهی باشد و از گیاهان گرفته شده باشد. نام آن باید برگرفته از فرهنگ و گویش پارسی باشد. همچنین خوراکی نیز باشد و از واژه‌های ترکیبی نباشد. بنابراین بیشتر زرتشتیان بر خوان نوروزی خویش سیب، سبزه، سنجد، سماغ، سمنو، سرکه و سیر را برمی‌گزینند.[٢]
به باور سنتی زرتشتی، همه اهل خانه به هنگام دگرگونی سال بایستی پاکیزه باشند، بنابراین پیش از آن سر و تن خود را می‌شویند، جامه(:لباسهای) نو پوشیده و پیرامون خوان نوروزی جای می‌گیرند. چند دقیقه مانده به دگرگونی سال، با اشاره پدر خانواده، همه باهم سرودهایی از اوستا را که در سپاس و ستایش اهورامزدا و ستایش زندگی و آفریده‌های نیک اهورایی است، زمزمه‌وار می‌خوانند.
برگردان نیایش نوروزی به گویش پارسی چنین است:
اهورامزدا
تو را سپاس می‌‌گوییم که هنجار اشا(راستی و درستی) را بنیاد نهادی.
زمین و آسمان، آب و گیاهان را آفریدی.
با مهر خود، روشنایی و شادی را برای زندگی مردم پایدار ساختی.
به ما آموختی تا با منش نیک به تو نزدیک شویم.
با گفتار نیک، آیین راستی را گسترش دهیم.
و با کردار نیک، سازنده و سودرسان باشیم.
اکنون که با گردش زمان، روزگاری تازه فراهم گشته است با دست‌های برافراشته تو را نیایش می‌‌کنیم.
برآنیم تا با کارهای درست خود که از دانایی و خرد سرچشمه می‌‌گیرد روان هستی را خشنود سازیم.
ای اهورامزدا، آرامش و آسایش را برای نیکوکاران جهان افزون گردان.
دیر زیویم، درست زیویم، شادزیویم.
تازیویم به‌کامه زیویم.
گیتی‌مان به‌کامه باد به‌کامه تن.
مینوی‌مان به‌کامه باد به‌کامه روان.
اغنی اشوبیم، همازوربیم. همازور هما اشوبیم.
دید و بازدیدهای نوروزی از روز نخست فروردین‌ماه آغاز می‌گردد، فرزندان برای دیدار نوروزی و شادباش این جشن به بزرگترها، نخست به خانه پدربزرگ و مادربزرگ، پدر و مادر می‌روند و پس از آن آیین دیدار و شادباش‌گویی نوروزی به خویشان و آشنایان، به باور سنتی تا روز بیست و یکم فروردین‌ماه ( امروزه تا سيزدهم فروردين ) ادامه می‌یابد. و آنروز سيزده بدر ( روزطبيعت) مردم از خانه ها به دشت و صحرا رفته و پايكوبي ميكنند.
امسال در روز شنبه ٢٣ مارچ ٢٠٢٤ در مركز شهر كلن براى اولين بار توسط گروه نسيم خاور به كارگردانى «مرجان گرگانى» كارناوال نوروز با لباسهاى محلى برگزار ميشود.
نوروز ١٤٠٣خجسته باد
________________________________________
[١] زیگورات دوراونتاش (به آشورى Dūr Untaš، به إيلامى: Āl Untaš dNapiriša) که فارس ها با نام چُغازَنبیل میشناسند ، نیایشگاهی باستانی است که حدود ۱۲۵۰ سال پیش از میلاد در تمدن ايلام ساخته شد. زیگورات، بنای مرکزی محوطه باستانی به‌جای مانده از مجموعهٔ ایلامی دورانتاش(شهر اونتاش) است که نزدیک شوش در استان خوزستان قرار گرفته‌است. چغازنبیل در سال ۱۹۷۹ میلادی به عنوان نخستین اثر تاریخی از ایران در فهرست ميراث جهانى يونسكو جای گرفت.چغازنبیل به معنای تپه زنبیلی از ترکیب دو واژه «چغا» و «زنبیل» تشکیل شده است. «چغا» در زبان لری به معنای تپه است. پس در جواب به سوال چغازنبیل به چه معناست باید بگوییم که مردم محلی به تپه‌هایی که شکلی غیر طبیعی داشتند چغا می‌گفتند.
[٢]اینها از واژه‌های ترکیبی ساخته نشده‌اند. نام اینها پارسی هستند. با بند واژه سین آغاز می‌‌شوند. دارای ریشه گیاهی و خوردنی هستند. اما واژه سنبل و سکه عربی است. در ۲۰میلیون واژه‌های پارسی نمی‌‌توان هشتمی را برای هفت سین نوروزی با ویژگی‌‌های گفته شده بالا پیدا کرد.سكه و سنبل خوردنى و پارسى نيست. همچنين سماور هم نه خوردنى و نه پارسى است.
منابع: با استفاده از كتابهاى (( زنده ياد دکتر ناصر انقطاع – نویسنده، پژوهشگر و مورخ))
و((نَسک(:کتاب) یادگار دیرین – نوشته موبد کورش نیکنام – نویسنده و پژوهشگر فرهنگ و آیین ایران باستان))
